Muốn sinh lời ở thị trường chứng khoán phái sinh, bạn nhất định phải trang bị kiến thức cơ bản để không bị mất tiền vào những lỗi không đáng có
→ Xem thêm: Đầu tư bảo hiểm nhân thọ: Nên hay không?
Nhằm nâng cao vai trò, vị thế của thị trường chứng khoán và có thêm công cụ phòng ngừa rủi ro, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quyết định xây dựng và phát triển thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam và chính thức đưa vào vận hành từ năm 2016.
Vì vậy, các khái niệm và những kiến thức cơ bản khá mới mẻ đối với các nhà đầu tư. Chúng ta cùng tìm hiểu lần lượt nhé.
Thị trường chứng khoán phái sinh là gì?
Thị trường chứng khoán phái sinh là thị trường dành cho các công cụ tài chính, những công cụ mang tính hợp đồng mà giá trị của chúng phụ thuộc vào giá của một tài sản cơ sở. Công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu, lãi suất…
Tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh có thể là hàng hóa như nông sản, kim loại…
Thị trường chứng khoán phái sinh là thị trường phát hành và mua đi bán lại các chứng từ tài chính như quyền mua cổ phiếu, chứng quyền, hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai.
1. Hợp đồng kỳ hạn
Đây là công cụ lâu đời nhất. Hợp đồng kỳ hạn là hợp đồng giữa hai bên, người mua và người bán, để hoặc bạn tài sản vào một ngày trong tương lai với giá cả đã thỏa thuận ngày hôm nay.
Nếu vào ngày đáo hạn, giá thực tế cao hơn giá hợp đồng thì người sở hữu sẽ kiếm được lợi nhuận, còn nếu ngược lại, người sở hữu hợp đồng sẽ bị thua lỗ.
2. Hợp đồng tương lai
Hợp đồng tương lai (hợp đồng sau) là hợp đồng giữa hai bên mua và bán để mua bán tài sản vào một ngày trong tương lai với giá thỏa thuận ngày hôm nay mà không phụ thuộc vào giá ở thời điểm thực hiện hợp đồng.
Loại hình này được giao dịch có tổ chức trên sàn giao dịch với giá được điều chỉnh hàng ngày theo điều kiện, biến động của thị trường.
Hợp đồng tương lai là hợp đồng được tiêu chuẩn hóa với độ rủi ro giảm đáng kể bởi sự đảm bảo của sàn giao dịch.
Hợp đồng tương lai sẽ là sản phẩm chứng khoán phái sinh đầu tiên được niêm yết và giao dịch trên thị trường Việt Nam.
Hợp đồng tương lai cũng không quá khác biệt so với giao dịch cổ phiếu trên thị trường cơ sở.
3. Hợp đồng quyền chọn
Người nắm giữ hợp đồng quyền chọn nhưng không có nghĩa vụ, mua hoặc bán một loại tài sản cơ sở tại một thời điểm nhất định trong tương lai theo mức giá được xác định trước.
Người bán hợp đồng có nghĩa vụ thực hiện giao dịch khi người nắm giữ hợp đồng quyền chọn thực hiện quyền. Hợp đồng quyền chọn bao gồm quyền chọn mua và quyền chọn bán.
Quyền chọn mua: Người mua quyền chọn sẽ trả một khoản tiền cho người bán. Người mua sẽ có quyền được mua một lượng tài sản nhất định theo một mức giá thỏa thuận trước, tại một thời điểm xác định trong tương lai.
Người bán nhận phí quyền chọn có trách nhiệm phải bạn 1 lượng tài sản như đã thỏa thuận cho người mua.
Quyền chọn bán: Người nắm giữ một lượng tài sản mua phí quyền chọn bán của nhà cung cấp quyền chọn bán để đảm bảo rằng tài sản của mình sẽ chắc chắn được bán ở một mức giá nhất định trong tương lai.
4. Hợp đồng hoán đổi
Hợp đồng hoán đổi là một thỏa thuận giữa hai bên về việc hoán đổi các dòng tiền phái sinh từ các công cụ tài chính trong tương lai. Hợp đồng sẽ quy định rõ thời điểm hoán đổi dòng tiền và phương pháp tính toán cụ thể.
5. Khái niệm ký quỹ là gì và quá trình hoạt động ký quỹ
Ký quỹ là một trong những điểm khác biệt của giao dịch chứng khoán phái sinh so với giao dịch cổ phiếu.
Ký quỹ đóng vai trò như một khoản tiền đặt cọc để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ của hai bên khi tham gia hợp đồng.
Trung tâm lưu ký quỹ ( các sàn giao dịch) sẽ quy định tỷ lệ ký quỹ ban đầu cho mỗi loại hợp đồng khác nhau.
Nếu như nhà đầu tư không có đủ số tiền ký quỹ như yêu cầu thì phải nạp thêm tiền vào để có thể tiếp tục năm giữ vị thế đối với hợp đồng tương lai.
5. Vai trò của chứng khoán phái sinh đối với thị trường chứng khoán
Chứng khoán phái sinh là công cụ phòng vệ rủi ro hiệu quả cũng như đầu cơ, đầu tư hiệu quả. Với các công cụ chứng khoán phái sinh, nhà đầu tư có thể tạo ra các vị trí tương tự như bán khống chứng khoán không căn cứ.
Ví dụ, khi nhà đầu tư dự đoán chỉ số VN-Index giảm điểm và bán một hợp đồng quyền chọn mua, nếu dự đoán sai, VN-Index tăng điểm, khi đó nhà đầu tư đối mặt với nguy cơ thua lỗ không giới hạn nếu không biết cắt lỗ.
Khi tham gia thị trường chứng khoán phái sinh, do chỉ cần bỏ ra số vốn ban đầu nhỏ, những nhà đầu cơ thường sẽ sử dụng đòn bẩy tài chính cao sẽ làm tăng mức rủi ro và có thể tác động làm tăng biến động giá trên thị trường cơ sở.
